MGA TULA SA IBA’T IBANG PANAHON

MGA TULA SA IBA’T IBANG PANAHON

Ang Matandang Panahon

A.    Panugmaang-Bayan

      Ang anyo nito ay daludturan o dadalawahing taludtod lamang, dili kaya’y apaludturan o aapating taludtod lamang ang bumubuo sa isang saknong. Bawat taludtod ay may sukat--- may bilang ang pantig na ang hulihan ay magkakasintunog—tugma. Maaari itong pahimig bigkasin o talagang wala.

1)      Tugmaang pambata o kasabihan

Bata…batuta                                            Tenga ng kalabaw

daming muta                                             dinapuan ng langaw

Tutubi…tutubi                                           gusto niyong dinggin

Huwag kang magpapahuli                         aking uulitin…

sa batang mapanghi!

Putak…putak!

Matapang ka’t nasa pugad.  

2)      Mga tugmaang matatalinghaga

·         Mga Bugtong

            Binubuo ng isa o dalawang taludtod na maikli na may sukat at tugma. Ang pantig ay maaaring apat o hanggang labindalawa. Ito’y nangangailangan ng kasagutan at nagpapatalas ng isip.

                              Hal:   Lumalakad walang paa                        Hindi hari, hindi pari

                                       Tumatakbo walang mata.  BOLA         Suot  niya’y sari-sari. SAMPAYAN

·         Salawikain

            Mga patulang aral o paalaala, malimit ay may sukat at tugma at siyang bukambibig ng mga tao lalo na ng matatanda. Ang mga ito’y matatalinghaga, makinis at di-tiyak na pangaral at paalaala sa mga tao, lalo na sa mga kabataang nakalilimot sa katu tubong magandang asal.

Hal:

            Pag hindi ukol            Ubus-ubos biyaya

            Hindi bubukol             bukas nakatunganga

·         Bulong           

            Ito ay may iba’t ibang gamit. Sa pang-engkanto, sa pangkukulam, sa panunumpa, sa paggalang sa mga anito at di- nakikitang ispiritu, sa pagpapagaling sa maysakit.

Hal.

            “Nakikiraan lang po, baka kayo mabunggo.”

            Tabi… tabi…

                        Tabi! Makikiraan

                        Mga bulag kami.

                        Huwag po kayong lalapit

                        Baka naming kayo maipit.

3)      Mga tugmaang ganap na tula

      Tanaga – binubuo ng pitong pantig ang bawat taludtod, may apat na taludtod sa bawat saknong, at ito’y hitik sa talinghaga.

-          isang uri ng tulang napakataas sa wikang Tagalog.

Hal.

Baging akong kalakat;                        agdalita ang niyog

Kaya ako mataas,                                   Huwag kang magpakatayog;

Sa balite kumalat,                                   Kung ang uwang ang umuk-ok

Nakinabang ng taas.                               Masasaid pati ubod.”

B.     Kantahing Bayan

-          mga popular na katutubong awiting naririnig nating inaawit sa mga nayon tuwing may okasyong idinaraos

v  Mga Kantahing-bayang di-gaanong nagsasalaysay

1.      Awit-Pampatulog sa Bata (Hele o Oyayi o Duagya)

      Tulog na nga, Nene’t

      Hinehele kita

      Ipikit mo na nga

      Ang dal’wa mong mata

      Kanina nga

      Na ako’y wala pa

      Hinanap mo ako’t

      Magpapduyan ka

2.      Awit sa Paggawa (Kalusan)

      Nonoy upo ka sa bato

      Nonoy upo ka sa bato

      At hihiluran ko ang likod mo

      Ang dumi mo, Nonoy ko

      Nakakahiya sa mga tao, Ay!

v  Mga Kantahing-bayang Nagsasalaysay

1.      Balada

Ano Kaya ‘Yong Nasa Kugon

Ano kaya ‘yong nasa kugon?

Parang ginto kung tingnan

Nang akin nang lapitan

Bulaklak ng baging pala

Nang sa akin nang kukunin

Isang boses ang tumanggi

Huwag ka niyang kukuha

Bulaklak ‘yan ng engkantada.

Ang Panahon ng Kastila

            Dalit                                                                          Ybong Camunti sa Pugad

Marcelo H. del Pilar                                                                       Phelipe de Jesus

Cung sa langit nabubuhay                                                        Ybong camunti sa pugad

Ang sa lupa’y namamatay.                                                        sa inang inaalagad

ano’t kinatatacutan                                                                    ay dili makalipad

ang oras ng camatayan?                                                             hangan sa di magcapacpac

Guinto’t pilac sa pucpucan                                                         Loob ninyong nasilacho

sa platero’y umiinam,                                                                 parang ningas alipato.

ng puring lalong maquinang                                                       Sa alapaapang tongo

sa pucpuc ay pumupusiao.                                                          ay bago hamac sa abo.   

 Ang Panahon ng Amerikano

Dalit ng ang Ulan

Jose Corazon de Jesus

Ulan! Hala, ulan! Punin mo ang bukid                         Ulan! Hala, ulan! Ibig kong makitang

Na ang hinihingi’y ang dala mong tubig.                     Ngumiti sa iyo ang mga sampaga.

Basaon mo kaming darang sa init                                 Ang tuyot na punla’y diligan mo sana

At iyong sabuyan ang ayaw maglinis.                          At nang ang bayan ko’y guminha-ginhawa.

Ang Panahon ng Hapon

Dalawang Haiku (1943)

Gonzalo K. Flores

1.      Tutubi                                                     2. Anyaya

      Hila mo’y tabak…                                                         Ulilang damo

      Ang bulaklak: nanginig!                            Sa tahimik na ilog…

      Sa paglapit mo.                                          Halika, sinta

Ang Panahon ng Republika

Pakikipaniig (1979)

Emelita Perez Baes

Kinapa ng kamay mo ang init ng palad ko

Na sa gabi ng pagtulog ay nakikiramay sa dantay ng halik mo.

Ikaw ay di pangarap ng bungang tulog na inaalagaan ko,

Sa bawat sandali ng pakikipagdaop sa mga mithiing nakatago

Sa pakikiayon ng bawqat tibok ng iyong pulso ay humuhibik

                  ng luwalhati ang ugat ng pakikiisa.

Nakipagtagisan ng haplos ang damdamin ko sa ayaw

                  patunaw na mga titig mo.

Ikaw ang bathalang may sinag na tumatagos sa bawat kamalayan ko.

ANG AKING KAIBIGAN

Aking kaibigan sa mahabang panahon ika’y nagbalik

dala ang katawang mahina’t maliit.

Bakit pa kasi pumunta sa lugar na minimithi?

Ngayo’y ika’y salamin ng pusong sawi.

Ako’y pumaroon sa bayang pintakasi

upang ito’y masilayan kahit na sandali

ngunit ang sandali’y naging namalagi.

Naranasan ko ang buhay  na kay pait.

Halatang ika’y hindi nakakain ng tamang pagkain

dahil katawan mo’y buto’t balat ang aking napansin.

Kung dito ka sa atin maraming masustansiyang pagkain,

Kahit saan, ang mga ito’y makikita mo sa’tin.

Kaya nga’t anong pagsisi ang aking nadama.

Kung hindi ko pinansin ang aking pagkamangha,

ako na sana’y may katawang masigla

pati puso’t isipan ko’y masaya.